Timeline

1756

1757

1758

1759

1760

1761

1762

1763

1764

1765

1766

1767

1768

1769

1770

1771

1772

1773

1774

1775

1776

1777

1778

1779

1780

1781

1782

1783

1784

1785

1786

1787

1788

1789

1790

1791

Deutsch English Bosanski/Hrvatski/Srpski

Bengal Valisi Siraj-ud-daulah, East India Company'nin işgali altındaki Fort William ve Kalküta'yı geri alır.

Kalküta (Hindistan) Britanya birliklerinin eline geçer.

Güney Amerika'daki Portekiz sömürgelerinde yaşayan yerli halkın köleliğine son verilir.

Londra'da British Museum açılır.

Cizvit Tarikatı Portekiz'den sürülür.

Bavyera Bilim Akademisi kurulur.

Britanyalılar Guadeloupe'u, (1763 yılına kadar) işgal eder.

Gerhard van Swieten, Viyana’daki Saray Kitap Sansür Komisyonu’nun başına getirilir.

Bugünkü Birleşik Arap Emirlikleri'nin başkenti Abu Dabi'nin kuruluşu.

Londra'da, sigortacılar ilk kez “Register of Shipping“ adlı bir birlik kurar.

İngiltere'de, Endüstri Devrimi’nin (Ludizm – makina tahribinin) başlangıcı.

Viyana'da, Birleşik Saray Ofisi, Devlet Ofisi, Yüksek Hukuk Şurası, Saray Meclisi, Maliye Meclisi ve Savaş Şurası arasında koordinasyon sağlamak amacıyla bir Devlet Şurası kurulur.

Port Maria, Jamaica'da, Tackey kölelerin ayaklanmasına önderlik eder. Bunun üzerine, 400 siyah isyancı idam edilir.

Jamaica'da Queen Cubah Afikalı kölelerin ayaklanmasına önderlik eder.

Kärntnertortheater (Kärntnertor Tiyatrosu) bir yangın sonucu tahrip olur. Yangında iki kişi hayatını kaybeder. Yeniden inşa edilen bina, 1763 yılında, “Kaiserliches Hoftheater“ (İmparatorluk Tiyatrosu) adı altında açılır.

Viyana'da “Alman Cemiyeti“ (Sonnenfels, Riegger, Klemm) kurulur.

Avusturya'da dil reformunun başlangıcı.

Neufundland'da, Fransız birlikleri Britanya birliklerine teslim olur.

Çariçe Büyük Katharina, Rus İmparatorluğu’nun başına geçer.

İngiliz birlikleri Havana'yı işgal eder.

Willibald von Gluck, ilk İtalyan reform operası “Orfeo ed Euridice’’yi yazar. (İfade etmede basitlik, gerçeklik ve doğallık.)

Surinam'da, Saramaka Maroons (firar eden siyah Afrikalı kölelerin torunları) ile Hollanda sömürge hükümeti arasında, Saramak Barış Anlaşması imzalanır.

Bir Alman üniversitesinde, tıp doktoru sınavına giren ilk kadın olan Dorothea Erxleben'in ölümü.

Pontiac, sömürgeci Britanya hakimiyetine karşı, Amerikalı yerlilerden oluşan geniş bir koalisyona dayanan bir ayaklanmanın başına geçer. (Ayaklanma koalisyonu; Seneca, Wyandots, Delawares, Shawnee, Miami, Ottawa ve diğer uluslardan oluşmaktadır.)

Paris Anlaşması, Avrupa'da “Yedi Yıl Savaşları’’na ve Kuzey Amerika'da, Britanya-Fransa Savaşı’na son verir. Schlesien Prusya'da kalırken, Büyük Britanya, Kanada'nın büyük bir bölümü ile (Paris Barışı) Granda, Dominica, St. Vincent ve Tobago´yu alır.

Bahia'dan sonra, Rio de Janeiro Brezilya'nın başkenti olur.

“Königlich-Preußischen-General-Landschul-Reglement“ (Prusya Okullar Genel Yönetmeliği), ilkokul süresini sekiz yıl olarak belirler.

Rusya, 1776 yılına dek toplam 23.000 sözde Volga Almanını ülkeye kabul eder.

II. Katharina, Avrupa'dan satın aldığı 250 resimle Sankt Petersburg'da bugünkü Eremitage Müzesi’ni kurar.

Büyük Britanya'da yeni vergi ve gümrük yasaları çıkarılır.

Prusya'da, boş duran çiftlik arazilerinin sahiplenilmesi yasaklanır.

Cizvitler Fransa'dan sürülür.

Londra'da “Bach-Abel-Concerts“ kurulur. (Kamuya açık konser tarzının yükselişi.)

II. Joseph, Alman Kayzeri olur.

Londra'da açlık ayaklanması.

Leipzig'de, Fransız oyunlarından esinlenen ilk Alman şarkılı oyunları görülür.

Oyuncu ve feminist devrimci Claire Lacombe'un doğum yılı. Lacombe, 1793 yılında Pauline Léon ile birlikte “Cumhuriyetçi Devrimci Kadın Vatandaşlar Kulübü“'nü (Club des Citoyennes Républicaines Révolutionaires) kurar. Bu “Cumhuriyetçi Devrimci Kadınlar“, silah taşımakta, pantolon giymekte, ulusal rozetler takmakta ve jakoben kasketleri giymektedir. Kadınlara seçim hakkı tanınmasını talep ederler ve savaş tehditlerine karşı bir “Amazonlar Ordusu“ kurulmasını ve devrimin iç düşmanlarına taviz verilmemesini önerirler.

II. Joseph, sarayın av parkı Prater'i halka açar. Parkın açıldığı gün, 102 eşcinsel çift yakalanır, tutuklanır ve mahkum edilir.

Avusturya'da cadılık davalarının yasaklanışı.

Schlesien'de köylü ayaklanmaları.

Fransız Devrimi’nde yer alarak meşrutiyetçiler partisini kuran ve yöneten Fransız filozof yazar Anne Louise Germaine de Staël doğdu.

III. Karl, Cizvitlerin İspanya'dan ve İspanya'nın Amerika'daki sömürgelerinden sürülmesi için talimat verir.

Pegu (bugünkü adıyla Myanmar), Thai kraliyetinin aynı adı taşıyan başkenti Ayutthaya'yı, bir yıl süren işgalin ardından, neredeyse bütünüyle tahrip eder.

Habsburg monarşisinde, devlet kilisesi reformlarının başlangıcı: Kilisenin, devletin onayı olmadan kararname çıkarması yasaklanır; kâfirlik, ceza kanunu gereğince suç olmaktan çıkarılır.

Habsburg monarşisinde, tarım işçileri ve serflere yönelik düzenleme başlar.

Encyclopædia Britannica'nın birinci baskısının ilk cildi yayınlanır.

Rus–Türk Savaşı başlar.

Joseph von Sonnenfels, “Viyana Sahnesi Hakkında Mektuplar’’ adlı eserini yayımlar.

“Nemesis Theresiana’’ adı altında yeni tek tip ceza mahkemesi nizamnamesi yürürlüğe girer.

Avusturya'da, ruhban sınıfının vergiden muaf tutulmasına son verilir.

Napoleon Bonapart doğdu. (Ölüm: 1821.)

Viyana'da, vergi ve asker toplamayı kolaylaştırmak amacıyla, binaların numaralanması (Seelenkonskription) başlar. (Bu işlem, 1771 Nisanı’nda tamamlanır.) Yedi erkekten oluşan bir “Yerel Komisyon’’, şehri dolaşarak binaları numaralar, bina sakinlerine sorulan soruların yanıtlarını, önceden basılmış çizelgelere kaydeder.

James Cook, Avustralya'nın doğu sahilini, İngiliz Kraliyeti adına mülkiyetine geçirir.

Joseph Cugnot, buharla işleyen bir motorlu taşıt icat eder. Bu taşıt, otomobilin öncüsü olarak kabul edilmektedir.

Kilise reformu, “Ruhban Saray Meclisi’’nin kuruluşuyla sürdürülür.

Bohemya'da büyük kıtlık: 1771-1772.

Avusturya'da zorunlu genel ilk eğitim yolunda ilk adımlar atılır.

Viyana Öğretmen Okulu’nun kuruluşu.

Manastır zindanlarının kapatılması.

Viyana Müzisyenler Şirketi'nin kuruluşu.

Polonya'nın Avusturya, Prusya ve Rusya arasında ilk bölünüşü. Galiçya Avusturya'ya kalır.

Fransa'da engizisyonun kaldırılması.

Surinam'da Maroon Savaşı.

Moskova: Rusya'nın baskısına karşı, Don Kazakları’ndan Jemeljan Iwanowitsch Pugatschow önderliğinde, büyük Rus köylü ayaklanması başlar. Ayaklanma, 1775 yılına kadar sürer.

Senegal'de doğup, köle edilen ve Boston-Massachusetts'de yaşayan 19 yaşındaki Phillis Wheatley'nin, “Poems on various subjects, religious and moral’’ adlı kitabı Londra´da yayımlanır. Wheatley, Avrupa'da kitabı yayımlanan ilk Afrikalı'dır.

Papa XIV. Clemens, Cizvit Tarikatı’nı fesheder.

Viyana Üniversitesi, resmi bir eğitim kurumuna dönüştürülür.

Joseph Priestley oksijeni bulur.

Rus-Türk Savaşı, II. Katharina'nın hakimiyeti altında, Ruslar’ın zaferiyle sona erer.

Avusturya'da, Cizvit Tarikatı yasaklanır.

Viyana'da, Saray Yüksek Eğitim Komisyonu kurulur.

Başrahip Ignaz Felbinger'in, (geniş kapsamda okuma yazma ve öğrenme olanağın sağlayan) “okul yönetmeliği’’ yayımlanır.

Pestalozzi, Iferten'de bir “Yoksullar Enstitüsü“ (İş Okulu) kurar.

Viyana'da, içki satılan lokallerde kadın garsonların çalışmasını yasaklayan bir kararname çıkarılır.

Fransa'da açlık ayaklanması.

İngiltere'ye karşı, Güney Amerika Bağımsızlık Savaşı’nın başlangıcı. (1783 yılına kadar sürer.)

Sanayi bitkileri alanında büyük ölçekli işletmelere sahip Virjinyalı George Washington, “Kıta Ordusu’’nun başkomutanlığına getirilir.

James Watt, buhar makinesini icat eder.

Bohemya'da köylü ayaklanmaları.

Bohemya'da, köylülerin çalışmaları kontrol altına alınır.

Habsburg monarşisinde, (Macaristan hariç) iç gümrüklerin kaldırılması.

Gezici opera ve tiyatro kumpanyalarının önemi artar.

Stono Ayaklanması (1783 yılına kadar). Bu ayaklanma, Amerikan Bağımsızlık Savaşı öncesinde, bir Amerikan sömürgesinde yaşanan en büyük Afrikalı köle ayaklanması olarak kabul edilmektedir.

Maria Theresia Viyanası’nda, komiserliklere ayrılan merkezi bir polis dairesinin kuruluşu.

Ingolstadt'da, İlluminati Tarikatı’nın kuruluşu.

San Fransisko'da, Avrupalı göçmenlerin ilk yerleşim bölgesi oluşur.

4 Temmuz: Amerika Birleşik Devletleri Bağımsızlık Beyannamesi'nin imzalanması.

Adam Smith, “Ulusların Refahı’’ adlı eserini yayımlar.

İnsan Hakları Beyannamesi.

Avusturya'da ölüm cezası fiilen kaldırılır. Mahkemelere bildirilen bu karar, halka açıklanmaz.

İşkencenin kaldırılması.

İngiltere'de ilk işçi sendikasının kuruluşu.

Yasak kitaplar listesinin kaldırılması.

Gottfried van Swieten, Saray Kütüphanesi’nin başına getirilir.

Havacı (balonla uçan ilk kadın) Sophie Blanchard doğdu.

Shaka Zulu'nun annesi, Zulu ülkesinin kraliçesi Nandi doğdu.

Protestanların dünyevi doktor ünvanı alabilmelerine izin verilir.

‘‘Neue Zürcher Zeitung’’ gazetesinin ilk sayısı çıkar.

Gotthold Ephraim Lessing, ‘‘İnsan Türünün Eğitimi’’ adlı eserini yayımlar.

Son İnka hükümdarı Túpac Amaru'nun ünvanını alan José María Condorcanquí liderliğinde, tarihin en büyük yerli ayaklanması başlar. Ayaklanma, bugünkü Peru, Ekvator, Bolivya ve Kuzey Arjantin'in büyük bölümlerini kapsar.

Serfliği kaldıran, ‘‘Uyruk Patenti Kararnamesi’’ yayımlanır.

Los Angeles kentinin kuruluşu.

Theater an der Leopoldstadt'ın (Leopoldstadt Tiyatrosu’nun) açılışı.

Kayzer II. Joseph´in reformları: Yeni sansür yasasının “ana kuralları’’, yabancı kitap ve gazetelerin tıpkı basımına izin, “Sansür Kararnamesi“ (genişletilmiş basın özgürlüğü), “Hoşgörü Buyruğu“, manastır sınırlarını terk etmeden yoğun ruhani bir hayat süren tarikatlara karşı kararname, 1782 yılına kadar 400 manastırın kapatılışı.

Gottfried van Swieten, Saray Yüksek Eğitim Komisyonu’nun başına getirilir.

Angelo Soliman, aynı yıl kurulan “Gerçek Uyum“ isimli Viyana mason locasına kabul edilir.

Elizabeth Freeman (öteki adlarıyla “Mum Bett’’ ya da “Mumbet’’), kölelik ettiği kişiye dava açarak özgürlüğünü talep eder ve kazanır. Büyük ilgi toplayan bu dava, Afrikalı Amerikalılar’ın anayasaya istinafen açtıkları ve özgürlük talep ettikleri bir dizi davadan biridir. Bu davalar, Massachusetts'de köleliğin kaldırılmasında büyük rol oynamıştır.

“Augarten Konserleri’’ başlar.

Kral I. Rama, Bangkok kentini kurar ve Siam (bugünkü Tayland) Krallığının başkenti ilan eder.

Macaristan hariç, bütün Habsburg ülkelerinin politik ve mali idaresi, merkezileştirme tedbirlerinin devamı olarak, yeni kurulan Saray Dairesi’ne verilir.

II. Joseph'in adalet reformu, halka açık uygulanan cezaların caydırıcı özelliğini vurgular.

Polis Kurumu, Kont Pergen'in yönetiminde yeniden yapılanır.

Üniversiteler yahudilere açılır.

Saray Yüksek Eğitim ve Sansür Komisyonu, Gottfried van Swieten başkanlığında kurulur.

Tıpkı basımlarda (korsan basımlar) sahte matbaa isimleri beyan edilmesi önerilir.

Leopoldstädter Theater'in (Leopoldstadt Tiyatrosu) kuruluşu. (Bu tiyatroda, şarkılı oyunlar ve yerel özelliklerin güldürü tarzında sunulduğu oyunlar oynanır.)

Viyana şehrine özel memurlar atanır. (Magistrat adı verilen, belediye idare kurulu.)

Amerikan Bağımsızlık Savaşı sona erer. İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri'nin bağımsızlığını tanır.

Fransa, Dominica Ada'sını Büyük Britanya'ya devreder.

Viyana Umumi Hastanesi (Allgemeines Krankenhaus) açılır.

Bohemya'da, “Küstahlar’’ın (ihtilalcilerin) cezalandırılması.

II. Joseph'in, (göreve sadakat konusunda devlet memurlarını uyaran) “Piskopos Bildirisi’’ yayımlanır.

II. Joseph, medeni kanunu ve yeni mahkeme düzenini başlatır.

Yeni dizinin (endeksin) tamamlanması. (Eskisinde 5.000 madde varken, yeni dizin, 900 madde içerir.)

Viyana'da ilk Yunanca gazete çıkar.

Friedrich Schiller'in “Kabale und Liebe - Ein bürgerliches Trauerspiel’’ adlı oyununun, ilk temsili (dünya prömiyeri), Frankfurt am Main'da yapılır.

II. Joseph, ülkeden göçü ve yabancı mal ithalini yasaklar, defin ve dil buyrukarı çıkarır. (Monarşinin resmi dilinin Almanca olarak belirlenmesi, Macaristan´ın ve Belçika'nın inatçı direnişleri sonucu, başarısızlıkla sonuçlanır.)

Viyana Sansür Kurumu, matbaa faaliyetlerini kısıtlama planından vazgeçer; Trattner'in korsan baskı uygulaması Almanca konuşulan ülkelerde büyük öfkeyle karşılanır. (Fikrî mülkiyet hırsızlığı.)

Londra'da Händel kutlamaları. (Bu kutlamalar, müzik festivalleri geleneğini başlatır.)

Büyük Frederik ve George Washington, kısa bir süre önce bağımsızlığına kavuşan Amerika Birleşik Devletleri'nin 13 eyaletinin Prusya tarafından tanınmasını temel alan bir barış ve dostluk anlaşması imzalarlar. Her ikisi de devletlerinin yürütme organlarının başı olarak, savaş esirleri için özel ve insani bir tutukluluk öngören anlaşmayı imzalayarak, bu tür anlaşmalarda büyük bir yeniliğe önder olurlar.

Macaristan'ın toplumsal sınıflar anayasasının feshi.

II. Joseph reformları darbe almaya başlar: Cenazelerde tasarruf önlemleri gerektiren Defin Buyruğu, kısmen feshedilir. Avusturya'da Mason Buyruğu çıkarılır. (Etkinliklerin ve üyelerin kimliğinin bildirilmesi yükümlülüğü getirilir.) Bu buyruk, Angelo Soliman'ın üyesi olduğu “Gerçek Uyum Locası’’nın dağılmasına neden olur.

İrlandalı feminist filozof Anna Wheeler doğdu.

Madrid'de açlık ayaklanması.

Londra'da açlık ayaklanması.

II. Josef Kanunnamesi’nin, birinci bölümü yayımlanır. II. Joseph, bilinçli olarak kanun normlarının dışına çıkarak, soygun esnasında adam öldüren Zahlheim isimli kişinin, caydırıcı örnek olarak, halka açık (30.000 seyircinin gözü önünde) ve özellikle zalimce idam edilmesini emreder.

II. Joseph’in, reformlarını Belçika'ya yayma uğraşı başlar.

Kont Pergen'in yönetiminde, gizli bir polis biriminin kuruluşu. (İnsanların dünya görüşünün araştırılması, huzursuzluklar.)

Masonluk Buyruğu üzerine yazılar.

Ceşitli yerlerde emekli, dul ve yetim sandıkları kurulur; müzisyenlere sosyal yardım sağlama yolunda ilk adımlar atılır.

Amerika Birleşik Devletleri'nin kuruluşu ve Amerikan Anayasası'nın imzalanması.

Fransa'da, ilk patent kanununun çıkarılması.

“Theater an der Wieden'’’in (Wieden Tiyatrosu’nun) açılışı.

13 yaşında tutuklanıp köle edilen, Gana doğumlu Quobna Ottobah Cugoanos'un, “His Thoughts and Sentiments on the Evil of Slavery’’ adlı kitabı yayımlanır. Bu kitap, köleliğin kaldırılmasını hızlandıran son derece ateşli ve duygusal bir çığlık olarak kabul edilir.

Württemberg Dükü Karl Eugen, uyruğunda yaşayanların oluşturduğu Kap Alayı’nı Hollanda-Güney Hindistan Bölüğü’ne kiralar.

II. Joseph Kriminal Kanunnamesi'nin yayımlanması.

Belçika'da karışıklıklar.

Viyana'da hayat pahalılığı artar.

Habsburg monarşisinde arazilerin yüzölçümünü belirleme kararı, Macaristan'da giderek büyüyen bir direnişe yol açar.

Sözde Türk Savaşı için hazırlıklar başlar.

Bavyera'da, İlluminati Yazıları'nın yayımlanması.

Sierra Leone yerleşime açılır. İngiltere ve Amerika'da özgürlüğe kavuşan köleler, yeni kurulan Freetown'a yerleşir.

Viyana'da, aşırı fiat artışı ve savaşın neden olduğu ekonomik aksaklıklar sonucu açlık ayaklanması. Bundan en çok etkilenenler, küçük esnaf ve gündelikçiler olur. Ekmek fırınları yağma edilir.

The Times gazetesinin ilk sayısı çıkar.

Britanya'nın ilk savaş esirleri Avustralya'da karaya çıkarılır.

Adolph Freiherr Knigge'nin, “İnsanlarla İlişkiler Hakkında’’ isimli kitabı yayımlanır.

Danimarka’da tarım reformu: Köylülerin serfliğine son verilir.

Paris'de, “Societé des amis des noirs’’ (Siyahların Dostları Cemiyeti) kurulur.

Theater in der Josefstadt'ın (Josefstadt Tiyatrosu’nun) açılışı.

Britanya'nın baskısı altındaki Aborijinler’in en tanınmış savaşçısı sayılan Pemulwuy, 1788-1802 yılları arasında, Britanyalı “göçmenler’’e karşı bir gerilla savaşı verir.

II. Joseph, sözde Türk Savaşı’nda dehşetli başarısızlıklara uğrar.

Fransa'da, özgürlük ve eşitlik talep eden politik broşürler yayımlanır.

14 Temmuz, Paris: Bastille'e hücüm.

27 Ağustos, Paris: İnsan ve Vatandaş Hakları Beyannamesi.

5 Ekim, Paris: Parisli kadınların Versailles Sarayı'na yürüyüşü.

Gustavus Vassa adıyla da tanınan Olaudah Equianos'un, köle olmadan önce Doğu Nijerya'da geçirdiği çocukluğunu anlatan biyografisi yayımlanır. Çok satan bu kitap halen piyasadadır.

Washington, Amerika Birleşik Devletleri'nin ilk başkanı olur.

General Laudon Belgrad'ı fetheder.

Önleyici (preventif) sansür, yeniden uygulanır.

San Domingo'da (bugünkü Haiti’de) direniş mücadelesi başlatan köleler, isteklerini Fransız Devrimi'ne dayandırırlar.

Fransa'da aristokrasinin kaldırılması.

San Domingo'da, Vincent Oge isyanı.

Savaş ertesi Avusturya'ya kalan ülkelerde daimi parlamentolar kurulur.

Fransa'da devrim kutlamaları için, bir kısmı açık havada çalınmak üzere, operalar, kantatlar (kahramanlık veya din üzerine yazılıp bestelenmiş şiirler), koro eserler ve marşlar bestelenir. (Gossec, Méhul, Grétry, Lesueur...)

San Domingo: Toussaint L'Ouverture ve Jean-Jacques Dessalines önderliğindeki köle ayaklanması, devrime ve gelecekteki Haiti bağımsızlık savaşlarına önayak olur.

3 Mayıs’ta, Avrupa'nın ilk yazılı demokratik anayasası olan Polonya Anayasası imzalanır.

Olympe de Gouges, Kadın ve Vatandaş Hakları Beyannamesi'ni (“Déclaration des Droits de la Femme et de la Citoyenne’’) yayımlar.

Türkiye-Avusturya Barış Anlaşması.

Viyana Jakobenleri'nin lideri Andreas Riedel, Kayzer II. Leopold'a bir anayasa önergesi sunar.